Η προσκόλληση και η συναισθηματική νοημοσύνη, αποτελούν δύο θεμελιώδη ψυχολογικά φαινόμενα που επηρεάζουν τη συναισθηματική μας ευημερία και τις σχέσεις μας με τους άλλους. Η θεωρία της προσκόλλησης, όπως αναπτύχθηκε από τον John Bowlby (1969), υποστηρίζει ότι οι πρώιμες σχέσεις με τους φροντιστές, διαμορφώνουν τις συναισθηματικές μας ανταποκρίσεις και τις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις. Από την άλλη πλευρά, η συναισθηματική νοημοσύνη, όπως την περιέγραψε ο Daniel Goleman (1995), αναφέρεται στην ικανότητα να κατανοούμε, να εκφράζουμε και να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα μας με θετικό τρόπο.
Η σύνδεση μεταξύ αυτών των δύο φαινομένων είναι ισχυρή, καθώς οι πρώιμες εμπειρίες προσκόλλησης φαίνεται να επηρεάζουν την ανάπτυξη και την εφαρμογή της συναισθηματικής νοημοσύνης. Επεξηγηματικά, η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε και να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα, τόσο τα δικά μας όσο και των άλλων, είναι συχνά επηρεασμένη από τον τύπο της προσκόλλησης που έχουμε αναπτύξει στην παιδική ηλικία.
Προσκόλληση: Το Θρόισμα της Συναισθηματικής Αντίληψης στις Ανθρώπινες Σχέσεις
Η προσκόλληση αναφέρεται στο συναισθηματικό δεσμό που αναπτύσσεται μεταξύ του βρέφους και του φροντιστή του, συνήθως με την μητέρα. Η προσκόλληση αυτή περιλαμβάνει την ανάγκη του βρέφους να αισθάνεται ασφαλές και προστατευμένο κοντά στον γονέα του ή τον φροντιστή του. Ο Bowlby υποστήριξε πως η προσκόλληση διασφαλίζει την επιβίωση του παιδιού, καθώς ενισχύει την σύνδεση με τους κύριους φροντιστές του και δημιουργεί ένα ασφαλές «λιμάνι» για το παιδί σε ένα κόσμο γεμάτο από απειλές και αβεβαιότητα(Cassidy & Shaver, 2016). Επιπλέον, ο Bowlby και η Mary Ainsworth διαπίστωσαν πως η προσκόλληση δύναται να εκδηλωθεί σε διάφορους τύπους, οι οποίοι βασίζονται στον τρόπο με τον οποίο το παιδί αντιδρά στις αλληλεπιδράσεις με τους γονείς του(Cassidy & Shaver, 2016; Betherton, 2013).
Οι κύριοι τύποι είναι:
Ασφαλής προσκόλληση: Τα άτομα που έχουν αναπτύξει ασφαλή προσκόλληση αισθάνονται ασφαλή στις σχέσεις τους και εμπιστεύονται τους άλλους.
Αγχώδης προσκόλληση: Αυτά τα άτομα αναζητούν συνεχώς επιβεβαίωση και ανασφαλείς σχέσεις, φοβούμενοι την απόρριψη.
Αποφεύγουσα προσκόλληση: Άτομα που τείνουν να αποφεύγουν την συναισθηματική εγγύτητα και κρατούν αποστάσεις σε σχέσεις.
Αποδιοργανωμένη προσκόλληση: Τα παιδιά (ή ενήλικες) με αποδιοργανωμένη προσκόλληση δείχνουν ταυτόχρονα να επιζητούν και να αποφεύγουν την εγγύτητα, εκδηλώνοντας συχνά σύγχυση και παγώματα συμπεριφοράς
Ανασφαλής προσκόλληση: Συνδυασμός των παραπάνω χαρακτηριστικών, με αναπάντητο φόβο και αποφυγή της πληρότητας στις σχέσεις(Ainsworth &Bell, 1981).
Συναισθηματική Νοημοσύνη: Η Ικανότητα Διαχείρισης Συναισθημάτων
Η συναισθηματική νοημοσύνη, όπως την περιγράφει ο Daniel Goleman (1995), περιλαμβάνει τέσσερις βασικές δεξιότητες: την αυτογνωσία, την αυτορρύθμιση, την κοινωνική συνείδηση και τις κοινωνικές δεξιότητες. Αυτές οι ικανότητες βοηθούν ένα άτομο να κατανοεί και να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του και να αλληλοεπιδρά με τους άλλους με θετικό και αποτελεσματικό τρόπο.
Η συναισθηματική νοημοσύνη έχει αποδειχθεί χρήσιμη, σχετικά με την επιτυχία των διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς και για τη συναισθηματική και ψυχική ευημερία. Όπως εξηγεί ο Goleman(1995), οι άνθρωποι που κατέχουν υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη είναι πιο ικανοί να αντιμετωπίσουν το άγχος, να διαχειριστούν τις συγκρούσεις και να δημιουργήσουν υγιείς και υποστηρικτικές σχέσεις.
Σύνδεση Μεταξύ Προσκόλλησης και Συναισθηματικής Νοημοσύνης
Η προσκόλληση και η συναισθηματική νοημοσύνη αλληλοσυνδέονται, καθώς οι πρώιμες εμπειρίες προσκόλλησης διαμορφώνουν τη συναισθηματική κανονικότητα και την ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε και να ανταποκρινόμαστε στα συναισθήματα. Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα με ασφαλή προσκόλληση είναι πιο ικανά να αναπτύξουν υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, καθώς έχουν μάθει να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους με θετικό τρόπο και να εμπιστεύονται τους άλλους. Αυτά τα άτομα συχνά αναπτύσσουν υψηλές ικανότητες στην κοινωνική συνείδηση και τις κοινωνικές δεξιότητες, που είναι σημαντικές για την ανάπτυξη υγιών σχέσεων (Nanu, 2015).
Από την άλλη πλευρά, τα άτομα με ανασφαλή προσκόλληση (ειδικά με αγχώδη ή αποφεύγουσα προσκόλληση) είτε δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους, είτε να εκφράσουν τις ανάγκες τους σε κοινωνικές σχέσεις. Επιπλέον, δύναται να παρουσιάσουν δυσκολίες τόσο, στην αυτορρύθμιση των συναισθημάτων τους, όσο, στη δημιουργία σταθερών και υποστηρικτικών σχέσεων (Marks et al., 2016).
Τρόποι Επίλυσης και Αντιμετώπισης Προκλήσεων στην Προσκόλληση και Συναισθηματική Νοημοσύνη
1. Ανάπτυξη της Αυτορρύθμισης Συναισθημάτων
Η αυτορρύθμιση αναφέρεται στην ικανότητα να διαχειριζόμαστε και να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας. Κρίνεται σημαντικό για τα άτομα με ανασφαλή προσκόλληση, καθώς συχνά αντιδρούν έντονα σε συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις.
Πρακτική Εφαρμογή: Η εκμάθηση στρατηγικών για τη διαχείριση του άγχους, όπως η τεχνική αναπνοής και η θετική αυτό- επικοινωνία, μπορεί να βελτιώσει την ικανότητα αυτορρύθμισης (Gros, 2015).
2. Ανάπτυξη Κοινωνικής Συνείδησης
Η κοινωνική συνείδηση αναφέρεται στην ικανότητα να κατανοούμε τα συναισθήματα των άλλων και να ανταποκρινόμαστε ανάλογα. Η συγκεκριμένη ικανότητα είναι σημαντική για τα άτομα με ανασφαλή προσκόλληση, καθώς βοηθά στη δημιουργία πιο υγιών διαπροσωπικών σχέσεων.
Πρακτική Εφαρμογή: Η ενσυναίσθηση είναι το κλειδί εδώ. Μέσω της ενεργητικής ακρόασης και της προσοχής στις συναισθηματικές εκφράσεις των άλλων, τα άτομα μπορούν να βελτιώσουν την κοινωνική τους συνείδηση( Mayer et al., 2004).
3. Ενίσχυση της Αυτογνωσίας
Η αυτογνωσία, ή η ικανότητα να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και τις επιδράσεις τους στη συμπεριφορά μας, είναι το πρώτο βήμα για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης. Άτομα με ανασφαλή προσκόλληση συχνά δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους και πώς αυτά επηρεάζουν τις σχέσεις τους.
Πρακτική Εφαρμογή: Η ενσυνειδητότητα (mindfulness) μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της αυτογνωσίας. Μέσω του διαλογισμού και της αναγνώρισης των συναισθημάτων χωρίς να τα κρίνουμε, τα άτομα μπορούν να αναπτύξουν καλύτερη αντίληψη των συναισθημάτων τους (Mayer et al., 2004).
4. Θεραπευτική Παρέμβαση και Συμβουλευτική
Η θεραπεία, ειδικά η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (CBT), μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή των αρνητικών προτύπων σκέψης που προκύπτουν από άτομα με ανασφαλή προσκόλληση. Πιο συγκεκριμένα, η θεραπεία εστιάζει στην αναγνώριση και την τροποποίηση των αρνητικών συναισθηματικών αντιδράσεων και συμπεριφορών.
Πρακτική Εφαρμογή: Μέσω της γνωστικής αναδόμησης, τα άτομα μαθαίνουν να εντοπίζουν και να αλλάζουν τις αρνητικές σκέψεις που σχετίζονται με την ανασφάλεια και την αίσθηση απόρριψης (Hoffman et al., 2012).
Συμπεράσματα
Η σύνδεση μεταξύ προσκόλλησης και συναισθηματικής νοημοσύνης διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό, την ψυχική μας υγεία και την ποιότητα των διαπροσωπικών μας σχέσεων. Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης, μέσω στρατηγικών αυτορρύθμισης, κοινωνικής συνείδησης και θεραπευτικών παρεμβάσεων, βοηθά τα άτομα με ανασφαλή προσκόλληση να βελτιώσουν τη συναισθηματική τους ευημερία και να οικοδομήσουν υγιείς σχέσεις.
Βιβλιογραφία
Ainsworth, S. M. D., & Bell, S. M. (1981). Attachment, exploration, and separation: Illustrated by the behavior of one-year-olds in a strange situation. In The Life Cycle: Readings in Human Development. Columbia University Press.
Bowlby, J. (1969). Attachment and Loss. Hogarth Press.
Bretherton, I. (2013). The origins of attachment theory: John Bowlby and Mary Ainsworth. Routledge.
Cassidy, J., & Shaver, P. R. (2016). Handbook of attachment: Theory, research, and clinical applications (3rd ed.). Guilford Press
Hofmann, S. G., Asnaani, A., Vonk, I. J., Sawyer, A. T., & Fang, A. (2012). The efficacy of cognitive behavioral therapy: A review of meta- analyses. Cognitive therapy and research, 36, 427-440.
Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ. Bantam Books.
Gross, J. J. (2015). Emotion regulation: Current status and future prospects. Psychological inquiry, 26(1), 1-26.
Marks, A. D., Horrocks, K. A., & Schutte, N. S. (2016). Emotional intelligence mediates the relationship between insecure attachment and subjective health outcomes. Personality and Individual Differences, 98, 188-192.
Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. R. (2004). TARGET ARTICLES:" emotional intelligence: Theory, findings, and Implications".Psychological inquiry, 15(3), 197 215.
Nanu, D. E. (2015). The Attachment Relationship with Emotional Intelligence and Well Being. Journal of Experiential Psychotherapy/Revista de PSIHOterapie Experientiala, 18(2).
Γράφει η Ηλιάνα Δεληγιαννίδη, Φοιτήτρια Ψυχολογίας και Εθελόντρια Iasis At Centro