A goal without a plan is just a wish
-Antoine de Saint-Exupery-
Στόχος, Όνειρο, Επιθυμία
Το όνειρο, η επιθυμία και ο στόχος αποτελούν έννοιες αλληλένδετες, ωστόσο διαφοροποιούνται ουσιαστικά ως προς το περιεχόμενο. Τα όνειρα αναφέρονται σε ιδανικές, μελλοντικές καταστάσεις που το άτομο φαντάζεται, χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο δράσης. Οι επιθυμίες, από την άλλη, εκφράζουν μια εσωτερική παρόρμηση ή ανάγκη, αλλά συχνά παραμένουν ακαθόριστες. Αντίθετα, οι στόχοι αποτελούν συνειδητές και σαφείς αναπαραστάσεις επιθυμητών καταστάσεων, οι οποίες καθοδηγούν τη συμπεριφορά και παρακινούν το άτομο προς την επίτευξη τους. (Austin & Vancouver, 1996).
Ο στόχος θέλει σχέδιο για να γίνει πράξη
Οι Locke & Latham (2002) επισημαίνουν ότι οι στόχοι είναι πιο αποτελεσματικοί όταν είναι συγκεκριμένοι και απαιτητικοί, καθώς τότε αυξάνουν την παρακίνηση και την προσπάθεια του ατόμου. Αντίθετα, τα γενικά “όνειρα” ή οι ασαφείς επιθυμίες συχνά παραμένουν ανεκπλήρωτα, ακριβώς επειδή δεν προσφέρουν σαφή κατεύθυνση. Για να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στη φαντασία και την πράξη, έχει αναπτυχθεί το μοντέλο SMART (Doran, 1981), το οποίο βοηθά στη μετατροπή ενός γενικού στόχου σε μετρήσιμο και πιο αποτελεσματικό.
Το κάθε γράμμα της λέξης SMART αντιπροσωπεύει μια βασική διάσταση του στόχου:
- S – Συγκεκριμένος (Specific): Τι ακριβώς θέλω να πετύχω;
- M – Μετρήσιμος (Measurable): Πώς θα παρακολουθώ την πρόοδό μου; Ποιοι δείκτες θα δείχνουν ότι προχωράω (π.χ. συχνότητα, ποσότητα);
- A – Εφικτός (Achievable): Είναι ο στόχος ρεαλιστικός; Διαθέτω τις δυνατότητες και τους πόρους για να τον πετύχω;
- R – Σχετικός (Relevant): Πώς συνδέεται ο στόχος με τις προσωπικές μου αξίες ή προτεραιότητες; γιατί είναι σημαντικός για εμένα;
- T – Χρονικά προσδιορισμένος (Time-bound): Ποιο είναι το συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα ολοκληρωθεί;
Η ανάλυση ενός γενικού στόχου με βάση αυτές τις πέντε παραμέτρους, τον καθιστά πιο σαφή, παρακολουθήσιμο και λειτουργικό (Boogaard, 2023, Bahrami, 2022).
Η σημασία της μελέτης των εμποδίων για έναν στόχο
Ένας στόχος δεν αρκεί απλώς να είναι καλά σχεδιασμένος (SMART), αλλά πρέπει να είναι και καλά μελετημένος, από την σκοπιά των εμποδίων. Τα εμπόδια μπορεί να είναι τόσο εσωτερικά (π.χ. αναβλητικότητα, φόβος αποτυχίας) όσο και εξωτερικά (π.χ. έλλειψη χρόνου ή υποστήριξης). Αυτά τα εμπόδια μπορούν να προκαλέσουν μια κατάσταση όπου το άτομο αμφιβάλλει αν αξίζει να συνεχίσει την προσπάθεια (Kreibich et al., 2020). Η μελέτη, η ανάλυση των πιθανών εμποδίων και η προετοιμασία εναλλακτικών λύσεων/στρατηγικών αντιμετώπισης, θεωρούνται κρίσιμα βήματα για την επίτευξη του στόχου (Bird, 2024).
Σε αυτό το πλαίσιο, η μέθοδος της ψυχικής αντιπαραβολής , mental contrasting, (Oettingen, 2012), μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα χρήσιμη. Σύμφωνα με αυτή, το άτομο αρχικά φαντάζεται το επιθυμητό μελλοντικό αποτέλεσμα και στη συνέχεια, αναλογίζεται τις πιθανές δυσκολίες που θα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στην πορεία του. Αυτή η στρατηγική οδηγεί σε μεγαλύτερη δέσμευση, καθώς αναγκάζει το άτομο να προετοιμαστεί για τα εμπόδια και να σχεδιάσει τρόπους υπέρβασής τους.
Συνεπώς , ένας στόχος γίνεται πραγματικά λειτουργικός όταν συνδυάζει τον σωστό σχεδιασμό (π.χ. με την βοήθεια του SMART μοντέλου) με την πρόβλεψη των πιθανών δυσκολιών και τη δημιουργία λύσεων για την υπέρβασή τους.
Παράγοντες που Ενισχύουν την Επίτευξη Στόχων
Αφού ο στόχος έχει σχεδιαστεί προσεκτικά και έχουν μελετηθεί τα πιθανά εμπόδια, η επιτυχία του εξαρτάται από μια σειρά πρόσθετων παραγόντων.
- Κίνητρο
Το κίνητρο αναφέρεται στο γιατί επιθυμεί ένα άτομο να επιτύχει τον στόχο που έχει θέσει. Το εσωτερικό κίνητρο (intrinsic motivation) αφορά τη συμμετοχή σε μια δραστηριότητα επειδή συνδέεται με προσωπικές αξίες και ικανοποίηση (Ryan & Deci, 2020). Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να μάθει μια νέα δεξιότητα επειδή απολαμβάνει τη διαδικασία και του δίνει αίσθηση ανάπτυξης. Το εξωτερικό κίνητρο (extrinsic motivation) σχετίζεται με την προσπάθεια επίτευξης ενός στόχου λόγω εξωτερικών παραγόντων, όπως ανταμοιβές ή κοινωνική αναγνώριση (Ryan & Deci, 2020). Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να εργαστεί σκληρά για να λάβει προαγωγή στην δουλεια του.
Τα άτομα με υψηλότερα επίπεδα εσωτερικού κινήτρου είναι πιο συνεπής στους στόχους τους (Viveiros, 2025) και αυτό συσχετίστηκε σημαντικά με υψηλότερη ψυχική ευημερία σε φοιτητές/ενήλικες, περιλαμβάνοντας μειωμένα επίπεδα στρες και άγχους, καθώς και αυξημένη ικανοποίηση ζωής. (Qureshi et al., 2024).
- Ανθεκτικότητα
Η ανθεκτικότητα και η επιμονή επιτρέπουν στο άτομο να προσαρμόζεται στις αντιξοότητες, να ανακάμπτει μετά από αποτυχίες συνεχίζοντας την προσπάθεια παρά τα εμπόδια. Μάλιστα, έχει βρεθεί ότι η ανθεκτικότητα μειώνει τα επίπεδα στρες και ενισχύει την απόδοση τόσο σε ακαδημαϊκά όσο και σε επαγγελματικά περιβάλλοντα (Steel et al., 2024; Gey et al., 2025).
- Υποστήριξη
Η βοήθεια από άλλους είναι εξίσου σημαντική, καθώς η κοινωνική υποστήριξη λειτουργεί ως προστατευτικός παράγοντας που μετριάζει τις συνέπειες του στρες και προάγει την ευημερία (Cohen & Wills, 1985; Suria-Martínez et al., 2025).
- Νοοτροπία Ανάπτυξης
Η πίστη στις δυνατότητες βελτίωσης και η πεποίθηση στην ικανότητας αλλαγής, όπως υποστηρίζει η αναπτυξιακή νοοτροπία, ενισχύει την ψυχολογική ανθεκτικότητα και σχετίζεται με μειωμένα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους (Dweck, 2006; Kyeong et al., 2024)
- Πειθαρχία
Η πειθαρχία είναι η ικανότητα να μένεις συνεπής στις ενέργειές σου, ακόμα κι όταν δεν έχεις διάθεση ή όταν υπάρχουν εμπόδια (Manning, 2020). Στις καθημερινές συνήθειες, έχει βρεθεί ότι προβλέπει καλύτερη επίδοση από την ευφυΐα σε ορισμένα πλαίσια (Duckworth & Seligman, 2005) και παραμένει θεμελιώδης για την επίτευξη στόχων μακροπρόθεσμα.
Συνοψίζοντας, για να αυξήσουμε τις πιθανότητες επίτευξης ενός στόχου, όπως αναλύθηκε σε αυτό το άρθρο, χρειάζεται να είναι καλά σχεδιασμένος (ενδεικτικά χρησιμοποιώντας το μοντέλο SMART), να έχει μελετηθεί από την οπτική των πιθανών εμποδίων και να συνοδεύεται από ορισμένους υποστηρικτικούς παράγοντες. Αυτοί οι παράγοντες είναι το κίνητρο, η πειθαρχία, η υποστήριξη από άλλους, η ανθεκτικότητα και η νοοτροπία ανάπτυξης. Ο συνδυασμός αυτών των στοιχείων ενισχύει σημαντικά τη δέσμευση, μειώνει την πιθανότητα ψυχικής εξάντλησης και αυξάνει τις προοπτικές επιτυχίας, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.
Γράφει η Μαριλίζα Καραμπίνη, Ασκούμενη Ψυχολόγος στο Iasis at Centro
Λίστα Αναφορών:
Austin, J. T., & Vancouver, J. B. (1996). Goal constructs in psychology: Structure, process, and content. Psychological Bulletin, 120(3), 338–375. https://doi.org/10.1037/0033-2909.120.3.338
Bahrami, Z., Heidari, A., & Cranney, J. (2022). Applying SMART Goal Intervention Leads to Greater Goal Attainment, Need Satisfaction and Positive Affect. International Journal of Mental Health Promotion, 24(6), 869–882. https://doi.org/10.32604/ijmhp.2022.018954
Bird, M. D., Swann, C., & Jackman, P. C. (2023). The what, why, and How of Goal setting: a Review of the goal-setting Process in Applied Sport Psychology Practice. Journal of Applied Sport Psychology, 36(1), 1–23. https://doi.org/10.1080/10413200.2023.2185699
Boogaard, K. (2023, December 26). How to write SMART goals. Atlassian. https://www.atlassian.com/blog/productivity/how-to-write-smart-goals
Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psycnet.apa.org. https://psycnet.apa.org/record/1986-01119-001
Doran, G. (1981). There’s a S.M.A.R.T. Way to Write Management’s Goals and Objectives. Management Review, 70, 35-36. – References – Scientific Research Publishing. Www.scirp.org. https://www.scirp.org/reference/ReferencesPapers?ReferenceID=1459599
Duckworth, A. L., & Seligman, M. E. P. (2005). Self-Discipline Outdoes IQ in Predicting Academic Performance of Adolescents. Psychological Science, 16(12), 939–944. https://doi.org/10.1111/j.1467-9280.2005.01641.x
Dweck, C. (2006). Mindset: the New Psychology of success. Psycnet.apa.org; Random House. https://psycnet.apa.org/record/2006-08575-000
Gey, J. W., Yap, C. K., Leow, K., & Lo, Y. Y. (2025). Resilience as a mediator between emotional intelligence (EI) and perceived stress among young adults in Malaysia. Discover Mental Health, 5(1). https://doi.org/10.1007/s44192-025-00166-w
Kyeong, Y., Kürüm, E., Sheffler, P., Ferguson, L., Davis, E. L., Strickland-Hughes, C. M., & Wu, R. (2024). The implications of growth mindset for depression, well-being, and adjustment over 2 years during the COVID-19 pandemic. PLOS Mental Health, 1(7), e0000182. https://doi.org/10.1371/journal.pmen.0000182
Locke, E. A., & Latham, G. P. (2002, September). Building a practically useful theory of goal setting and task motivation: A 35-year odyssey. ResearchGate. https://www.researchgate.net/publication/254734316_Building_a_Practically_Useful_Theory_of_Goal_Setting_and_Task_Motivation_A_35Year_Odyssey
Manning, J. M. (2020). Goal Setting and Self-Discipline. The Path to Building a Successful Nursing Career, 23–38. https://doi.org/10.1007/978-3-030-50023-8_2
Oettingen, G. (2012). Future thought and behaviour change. European Review of Social Psychology, 23(1), 1–63. https://doi.org/10.1080/10463283.2011.643698
Qureshi, F., Khawaja, S., Katarina Sokić, Mirjana Pejić Bach, & Maja Meško. (2024). Exploring Intrinsic Motivation and Mental Well-Being in Private Higher Educational Systems: A Cross-Sectional Study. Systems, 12(8), 281–281. https://doi.org/10.3390/systems12080281
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2020). Intrinsic and Extrinsic Motivation from a self-determination Theory perspective: Definitions, theory, practices, and Future Directions. Contemporary Educational Psychology, 61(1), 1–11. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2020.101860
Steel, A., Karunaratne, N., Exintaris, B., James, S., Al-Juhaishi, A., Don, A., Dai, D. W., & Lim, A. (2024). The impact of resilience on academic performance with a focus on mature learners. BMC Medical Education, 24(1). https://doi.org/10.1186/s12909-024-06099-2
Viveiros, B., Jacinto, M., Antunes, R., Matos, R., Amaro, N., Cid, L., Couto, N., & Monteiro, D. (2025). Application of the hierarchical model of intrinsic and extrinsic motivation in the context of exercise: a systematic review. Frontiers in Psychology, 16. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2025.1512270
Wang, G., Wang, Y., & Gai, X. (2021). A Meta-Analysis of the Effects of Mental Contrasting With Implementation Intentions on Goal Attainment. Frontiers in Psychology, 12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.565202