Είναι ασφαλής η βάπτιση με πλήρη κατάδυση; Οι κίνδυνοι για την υγεία και τα δικαιώματα του βρέφους
Η βάπτιση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μυστήρια της Ορθόδοξης Εκκλησίας και συμβολίζει τη νέα πνευματική γέννηση του παιδιού. Για τους περισσότερους γονείς, είναι μια ιερή στιγμή πίστης και συγκίνησης. Ωστόσο, η βάπτιση, με τη πλήρης κατάδυση του βρέφους στην κολυμβήθρα – όπως επιβάλλει η παράδοση – κρύβει κινδύνους για τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού, που συχνά αποσιωπώνται.
Τι προβλέπει η Ορθόδοξη Εκκλησία για τη βάπτιση;
Η Ορθόδοξη παράδοση επιβάλλει τρεις πλήρεις καταδύσεις κατά το βάπτισμα, συμβολίζοντας την Αγία Τριάδα και την τριήμερη Ταφή και Ανάσταση του Χριστού. Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης αναφέρει στο «Πηδάλιο»:
«Με την κατάδυσιν και ανάδυσιν τρις, εικονίζεται ο θάνατος και η Ανάστασις του Κυρίου ημών».
Ιστοσελίδες εκκλησιαστικού περιεχομένου, όπως το Βήμα Ορθοδοξίας και η Κατάνυξη, τονίζουν ότι η πλήρης κατάδυση δεν είναι απλώς συμβολική, αλλά δογματικά απαραίτητη.
Όταν η βάπτιση γίνεται επικίνδυνη εμπειρία
Η πρακτική της τριπλής κατάδυσης μπορεί να έχει σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες, ιδιαίτερα όταν γίνεται χωρίς σωστό χειρισμό και ακολουθώντας κατά γράμμα το τελετουργικό. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου έχουν καταγραφεί εισροφήσεις νερού κατά τη διάρκεια του μυστηρίου.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της εισρόφησης νερού σε βρέφη;
Ακόμα και μικρή ποσότητα νερού στους αεραγωγούς μπορεί να προκαλέσει:
-
Άμεσα: βήχα, δύσπνοια, ταχυκαρδία, έμετο, άγχος.
-
Εντός 24 ωρών: δευτερογενή πνιγμό, λοιμώξεις του αναπνευστικού.
-
Μακροπρόθεσμα: τραύμα στους πνεύμονες ή ψυχολογικό φόβο απέναντι στο νερό.
Σύμφωνα με ιατρική ανάλυση του Mayo Clinic (2023), ακόμη και ήπια επεισόδια εισρόφησης μπορεί να επηρεάσουν τη νευροαναπνευστική ανάπτυξη του βρέφους. Το φαινόμενο δεν είναι σπάνιο: Καθώς κατά την πλήρη κατάδυση, το βρέφος αντιδρά συχνά με έντονο κλάμα, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες να καταπιεί ή να εισπνεύσει νερό, ακόμα και για ελάχιστα δευτερόλεπτα. Αυτό αρκεί για να προκαλέσει στρες στο αναπνευστικό σύστημα και, σε κάποιες περιπτώσεις, δεύτερο επίπεδο τραυματικής εμπειρίας
Η ψυχολογία του βρέφους και οι πρώτες μνήμες φόβου
Η ηλικία βάπτισης (3–8 μηνών) είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την ψυχική ανάπτυξη του παιδιού. Σε αυτή τη φάση:
-
Διαμορφώνεται η βασική εμπιστοσύνη προς τον φροντιστή,
-
Καταγράφονται οι πρώτες εμπειρίες ασφάλειας ή τρόμου.
Παιδίατροι και ψυχολόγοι όπως οι Brazelton & Greenspan έχουν επισημάνει ότι βίαιες ή απρόβλεπτες σωματικές εμπειρίες μπορεί να προκαλέσουν βαθύ και υποσυνείδητο τραύμα, το οποίο ενδέχεται να εκδηλωθεί αργότερα με:
-
υπερδιέγερση,
-
αποφυγή νερού,
-
άγχος στην επαφή με τρίτους.
Θρησκευτικό καθήκον ή παραβίαση δικαιωμάτων;
Η Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού (ΟΗΕ, 1989) αναφέρει ρητά ότι κάθε παιδί έχει δικαίωμα:
-
στην υγεία και τη σωματική ακεραιότητα (άρθρο 24),
-
στην προστασία από κάθε μορφή βίας (άρθρο 19),
-
και ότι κάθε απόφαση πρέπει να λαμβάνεται με βάση το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού (άρθρο 3).
Όταν η τελετουργική κατάδυση γίνεται χωρίς την παραμικρή προσαρμογή στις ανάγκες του παιδιού και με κινδύνους για την υγεία του, εγείρεται ηθικό και νομικό ζήτημα: Μήπως παραβιάζονται βασικά δικαιώματα του βρέφους στο όνομα της παράδοσης;
Είναι ώρα για διάλογο και επαναξιολόγηση
Η Ορθόδοξη πίστη δεν πρέπει να είναι άκαμπτη. Είναι πίστη στην αγάπη, στην ενσυναίσθηση, στον σεβασμό. Ίσως λοιπόν να είναι ώρα για έναν ειλικρινή διάλογο: πώς μπορούμε να διατηρήσουμε τη θεολογική ουσία της βάπτισης, χωρίς να διακινδυνεύουμε την ευαλωτότητα των παιδιών;
Η παράδοση δεν χάνει τη δύναμή της όταν αναστοχαζόμαστε τον τρόπο εφαρμογής της. Αντιθέτως, την τιμούμε περισσότερο όταν την συνδέουμε με τις ανάγκες του σήμερα. Γιατί, στο τέλος, το Άγιο Πνεύμα δεν φέρνει τρόμο—φέρνει παρηγοριά.