Γιατί είναι απαραίτητη η αναθεώρηση του Ελληνικού Συντάγματος και ο Διαχωρισμός Εκκλησίας-Κράτους για την Προστασία των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων στην Ελλάδα;
Η αναθεώρηση του Συντάγματος της Ελλάδας είναι ζωτικής σημασίας για την πλήρη εναρμόνιση της χώρας με τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει κυρώσει σημαντικά διεθνή κείμενα, όπως:
-
την Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων,
-
το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, και
-
τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού,
υπάρχουν συνταγματικά άρθρα που επιτρέπουν παραβιάσεις των θεμελιωδών ελευθεριών.
1. Αναθεώρηση του Άρθρου 3 – Η έννοια της «επικρατούσας θρησκείας»
Ειδικότερα, το Άρθρο 3 του Ελληνικού Συντάγματος, που καθιερώνει ως «επικρατούσα θρησκεία» την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, βρίσκεται σε αντίθεση με το Άρθρο 18 της Οικουμενικής Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο κατοχυρώνει την ελευθερία θρησκείας χωρίς διάκριση ή προνομιακή μεταχείριση οποιασδήποτε θρησκείας. Η έννοια της «επικρατούσας θρησκείας» δημιουργεί προϋποθέσεις άνισης μεταχείρισης άλλων θρησκευτικών αλλά και κοινωνικών ομάδων που δεν επιθυμούν να ανήκουν σε κάποια θρησκευτική ιδεολογία, επηρεάζοντας ουσιωδώς την αρχή της ισονομίας.
Η ύπαρξη επίσημης κρατούσας θρησκείας ενισχύει φαινόμενα διακρίσεων και κοινωνικού αποκλεισμού μειονοτήτων, περιορίζοντας την ισότιμη πρόσβασή τους στη δημόσια ζωή, στην εκπαίδευση, στην εργασία και στην πολιτική συμμετοχή. Επιπλέον, επηρεάζει αρνητικά την ουδετερότητα του κράτους, δημιουργώντας ένα περιβάλλον στο οποίο τα δικαιώματα θρησκευτικών, εθνοτικών & άλλων κοινωνικών μειονοτήτων δεν προστατεύονται επαρκώς, με αποτέλεσμα την ενίσχυση κοινωνικού αποκλεισμού και θεσμικών ανισοτήτων.
Ενδεικτικά παραδείγματα:
- Άρνηση ισοτιμίας για ΛΟΑΤΚΙ⁺ άτομα
Η Ιερά Σύνοδος εξέδωσε εγκύκλιο που χαρακτήρισε την ομοφυλοφιλία «εκτροπή» και διαδόθηκε σε όλους τους ναούς, επηρεάζοντας αρνητικά το κοινωνικό κλίμα και ασκώντας πίεση να απορριφθεί η νομοθεσία για ισοτιμία στον γάμο και την τεκνοθεσία από ΛΟΑΤΚΙ⁺ γονείς. - Εξαιρέσεις απέναντι στον γάμο ανηλίκων
Αν και η νομοθεσία απαγορεύει σε γενικές γραμμές το γάμο πριν τα 18, δεν εκδόθηκε σαφής εκκλησιαστική οδηγία κατά κάθε μορφής γάμου ανηλίκων. Έτσι, σε ορισμένες περιπτώσεις επιτρέπονται εξαιρέσεις, αντίθετα προς το διεθνές δίκαιο (Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού), που θεωρεί κάθε γάμο ανηλίκου μορφή παιδικής κακοποίησης. - Απόρριψη υποβοηθούμενης αυτοκτονίας (ευθανασίας)
Η Εκκλησία καταδικάζει κατηγορηματικά κάθε σκέψη για υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Με αυτόν τον τρόπο αγνοείται το δικαίωμα των ασθενών τελικού σταδίου στην αυτονομία και στην προστασία από απάνθρωπη μεταχείριση, παρότι διεθνείς οργανισμοί αναγνωρίζουν τη νομιμοποίηση υπό αυστηρούς όρους
2. Αναθεώρηση του Άρθρου 13 – Θρησκευτική ελευθερία και προσηλυτισμός
Το Άρθρο 13 του Συντάγματος απαγορεύει τον προσηλυτισμό χωρίς επαρκή ορισμό του όρου, γεγονός που επιτρέπει την αυθαίρετη εφαρμογή του και την παραβίαση της ελευθερίας της θρησκευτικής έκφρασης. Η διάταξη αυτή παραβιάζει το Άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Πολιτικά και Ατομικά Δικαιώματα, που προστατεύει την ελευθερία έκφρασης και διάδοσης ιδεών.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση Kokkinakis κατά Ελλάδας (1993). Ο Μήνος Κοκκινάκης, Μάρτυρας του Ιεχωβά, καταδικάστηκε για προσηλυτισμό απλά και μόνο επειδή μίλησε για τη θρησκεία του σε τρίτο πρόσωπο. Το Δικαστήριο έκρινε την καταδίκη ως παραβίαση του Άρθρου 9 της ΕΣΔΑ, τονίζοντας ότι η γενική απαγόρευση του προσηλυτισμού δεν ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία.
3. Αναθεώρηση του Άρθρου 16 παρ. 2 του Συντάγματος – Εκπαίδευση χωρίς θρησκευτικό εξαναγκασμό
Τέλος, το Άρθρο 16 παρ. 2 του Συντάγματος, που επιβάλλει την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης στο εκπαιδευτικό σύστημα, οδηγεί σε παραβιάσεις των άρθρων 14 και 29 της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, τα οποία απαιτούν η εκπαίδευση να είναι απαλλαγμένη από θρησκευτικό ή ιδεολογικό εξαναγκασμό.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το μάθημα των Θρησκευτικών, το οποίο εστιάζει κυρίως στην Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην υπόθεση Παπαγεωργίου και άλλοι κατά Ελλάδας (2019), διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος γονέων και μαθητών στην ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης λόγω του τρόπου διδασκαλίας του μαθήματος.
Επιπλέον, Η μονοδιάστατη διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία εκτός ότι θίγει την ουδετερότητα ενισχύει τις κοινωνικές διακρίσεις. Ακόμα και στην περίπτωση της νόμιμης απαλλαγής απο το μάθημα των θρησκευτικών αυτό εμπεριέχει κινδύνους κοινωνικού αποκλεισμού και περιθωριοποίησης μαθητών μη παραγνωρίζοντας τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στις συνειδήσεις των μαθητών (εσωτερικές συγκρούσεις, ενοχές κ.α)
Συμπεράσματα
Ακόμα και στις περιπτώσεις που το Κράτος διαφοροποιείται εν μέρει η πλήρως απο τις θέσεις της “Επικρατούσας θρησκείας”, τίθεται το ζήτημα , κατα πόσο μπορεί η πολιτεία να ταυτίζεται θεσμικά με ηθικολογικές & ιδεολογικές θέσεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα χωρίς να βλάπτει το κύρος, τη νομιμοποίηση & τη λειτουργική ουδετερότητα ενός δημοκρατικού κράτους δικαίου;! Η διατήρηση τέτοιων διατάξεων υπονομεύει τη διεθνή αξιοπιστία της χώρας και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι, συνεπώς, αναγκαία όχι μόνο για νομικούς, αλλά και για κοινωνικούς λόγους, ώστε να διασφαλιστεί η δημοκρατική, συμπεριληπτική και ισότιμη συμβίωση όλων των πολιτών.
Βιβλιογραφία
-
Ελληνικό Σύνταγμα, Άρθρα 3, 13, 16 παρ. 2
-
Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Άρθρα 18, 19
-
Διεθνές Σύμφωνο για τα Πολιτικά και Ατομικά Δικαιώματα, Άρθρο 19
-
Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Άρθρα 14, 29
-
Αποφάσεις ΕΔΔΑ (Kokkinakis κατά Ελλάδας, 1993 και Παπαγεωργίου και άλλοι κατά Ελλάδας, 2019)